|
|
|
|
Tibet |
|
|
|
Tibet |
|
|
AnaSayfa
DalayLama Tibet
dilime kıpkırmızı büyük bir gül dolanır?
Ama susmak da elden gelmiyor.
Odiseas Elitis
< Akıl Okyanusu: Dalay Lama >
Bu bölümde Tibet'in ruhsal ve siyasal lideri Dalay Lama hakkında genel bir bilgi bulabilirsiniz.
14. Dalay Lama
Dalay Lama
Tibet Budacıları arasında yaygın Dge-lugs-pa (Sarı Şapka) tarikatının başkanına verilen unvan. 1959'da ülkede Komünist Çin yönetimi egemen oluncaya değin Tibet'in hem tinsel, hem de siyasal yöneticisiydi.İlk Dalay Lama Tibet'in orta kesimindeki Tashilhunpo Manastırı'nın kurucusu ve başkeşişi Dge-'dun-grub-pa idi (1391-1475). 14. yüzyılda gelişmeye başlayan, lamaların yeniden doğacağı inancı uyarınca da ardılları onun yeniden dünyaya gelişleri olarak görüldü ve merhametli bodhisattva (Geleceğin Budası) Avalokiteşvara'nın vücut bulması olarak kabul edildi.
Tarikatın bir sonraki başkanı Dge-'dun-rgya-mtsho (1475-1542), Lhasa'nın hemen dışındaki 'Bras-spungs (Drepung) Manastırı'nın başkeşişi oldu. Manastır bu tarihten sonra Dalay Lama'nın başlıca merkezi haline geldi. Ardılı Bsod-nams-rgya-mtsho (1543-88), ziyaret ettiği Moğol hükümdarı Altan Han'dan Tibetçe rgya-mtsho (okyanus) sözcüğünün Moğol dilindeki karşılığı olan onurlandırıcı ta-le unvanını aldı. Batı dillerine "dalay" olarak geçen ve bilgeliğin enginliğini ve derinliğini simgelediği düşünülen bu unvan başkeşişin iki önceline de ölümlerinden sonra verildi. Tibetliler Dalay Lama'ya, Rgyal-ba Rin-po-che (Büyük Değerli Fatih) adını verirler.
Dördüncü Dalay Lama Yon-tan-rgya-mtsho (1589-1617), Altan Han'ın torununun oğluydu ve yeniden dünyaya geliş zinciri içinde Tibetli olmayan tek başkandı.
Onun yerini alan Ngag-dbang-rgya-mtsho (1617-82) genellikle "Büyük Beşinci" olarak anılır. Beşinci Dalay Lama Koşut Moğollarından aldığı askeri yardımla rakip tarikatlara üstünlük sağlayarak Tibet'in siyasal yönetiminde Dge-lugs-pa tarikatının egemenliğini kurdu. Dalay Lama'ların Lahasa'daki görkemli kışlık sarayı Potala da onun yönetimi sırasında yapıldı.
Altıncı Dalay Lama Tshangs-dbyangs-rgya-mtsho (1683-1706), romantik şiirler yazan zevk düşkünü biriydi ve konumuna pek uygun düşmüyordu. Moğollar tarafından görevine son verildikten sonra askerler eşliğinde Çin'e götürülürken yolda öldü.
Yedinci Dalay Lama Bskal-bzang-rgya-mtsho (1708-57) döneminde bir iç savaş yaşandı ve Çinli Mançular Tibet üzerinde egemenlik kurdular. Sekizinci Dalay Lama 'Jam-dpal-rgya-mtsho (1758-1804) Nepal'dan gelen Gurkaların ülkeyi istilasıyla karşılaştı, ama Çinlilerin yardımıyla onları yendi. İzleyen Lung-rtogs-rgya-mtsho (1806-15), Tshul-khrims-rgya-mtsho (1816-37), Mkhas-grub-rgya-mtsho (1838-56) ve 'Phrin-las-rgya-mtsho (1856-75) adlı dört Dalay Lama da genç yaşta öldü; bu dönemde ülkeyi naipler yönetti.
On üçüncü Dalay Lama Thub-bstan-rgya-mtsho (1875-1933) büyük bir kişisel otoriteyle hüküm sürdü. Çin'de Qing (Mançu) hanedanına karşı 1911'de başlatılan başarılı ayaklanma, Tibetlilere dağınık Çin kuvvetlerini ülkeden atma olanağını verdi ve Dalay Lama da bağımsız bir devletin başkanı olarak ülkeyi yönetti.
On dördüncü Dalay Lama Bstan-'dzin-rgya-mtsho 1935'te Çin'in Qinghai eyaletinde, Tibetli bir ana babadan dünyaya geldi. 1940'ta Dalay Lama oldu, ama 1950'de ülkeyi işgal eden Komünist Çin kuvvetlerine karşı Tibet halkının başlattığı ayaklanmanın başarısızlığa uğramasından sonra 1959'da Hindistan'a kaçtı.
Ana Britannica
11 Aralık 1989 - 14. Dalay Lama'nın Nobel Barış Ödülü Konuşması (İngilizce.)
14. Dalay Lama Linkleri (İngilizce)
http://www.tibet.com/DL/index.html
14. Dalay Lama'nın yaşam öyküsühttp://www.fpmt.org/teachings/hhdl/millennium.htm
14. Dalay Lama'dan milenyum mesajlarıhttp://dirckhalstead.org/issue9906/lama01.htm
14. Dalay Lama üzerine bir sunuşhttp://www.fpmt.org/Teachers/HHDL.htm
14. Dalay Lama hakkında daha fazla bilgi ve onun öğretileri
DalayLama Tibet
AnaSayfa